Hoe zorgen we voor voldoende water van goede kwaliteit? Voor de landbouw, maar ook voor natuur en recreatie. Hoe voorkomen we wateroverlast en verminderen we verdroging? Het zijn moeilijke opgaven voor waterschappen.
Niet alleen omdat er vaak uiteenlopende waterbehoeften zijn door het jaar heen. Ook omdat het klimaat verandert en we vaker te maken krijgen met extreme neerslag en langdurige perioden van droogte. Dat heeft, zeker in hoger gelegen zandgronden, grote gevolgen. Hier is het veel lastiger dan elders om water tijdelijk te bergen of van elders aan te voeren.
In het programma Lumbricus werkt een groot aantal partijen samen aan haalbare, betaalbare en uitvoerbare oplossingen voor dit probleem. Het doel: hoger gelegen zandgronden zo inrichten, dat de omstandigheden voor landbouw, natuur en recreatie zo goed mogelijk zijn. Dat betekent dat er meer water kan worden opgevangen wanneer het hard regent. Maar ook dat we water langer kunnen vasthouden voor drogere periodes. We gaan hiervoor op zoek naar slimme combinaties van uiteenlopende maatregelen. En we meten nauwkeurig de meerjarige effecten van deze maatregelen. De bonus is dat de deelnemende partijen de opgedane kennis en ervaringen te gelde kunnen maken in het buitenland, waar soortgelijke problemen (gaan) spelen.
Hand in hand
Het bijzondere van Lumbricus is dat kennisontwikkeling en praktijktoepassing hand in hand gaan. We onderzoeken bepaalde maatregelen, maar gaan die maatregelen ook daadwerkelijk uitvoeren in twee proeftuinen, in Oost en Zuid Nederland. Zo leren we direct meer over hoe we dat met alle betrokken partijen het best kunnen doen (thema: Goede Governance).
De maatregelen
Om welke maatregelen gaat het? Binnen Lumbricus onderzoeken we zowel water- als bodemmaatregelen. Een voorbeeld van het eerste is het natuurlijker inrichten en beheren van beken en beekdalen. Dit vertraagt de afvoer van het water en vermindert daardoor mogelijk wateroverlast benedenstrooms in het beekdal. Tegelijkertijd komt het de flora en fauna in en om de beek ten goede.
Een voorbeeld van het tweede is het verbeteren van de bodemstructuur van landbouwgronden, bijvoorbeeld door het toevoegen van organische meststoffen. Hierdoor wordt de bodem losser en humusrijker, kan hij langer water vasthouden en treedt er minder snel droogteschade op een gewassen. De precieze effecten van alle maatregelen op landbouwgewassen en natuurlijke vegetaties onderzoeken we met behulp van twee specifieke instrumenten: de Waterwijzer Landbouw en de Waterwijzer Natuur.
Wie doen er mee?
Aan Lumbricus doen een groot aantal partijen mee, waaronder universiteiten, kennisinstellingen, waterschappen en het bedrijfsleven. Een compleet overzicht vindt u op programmalumbricus.nl/partners
Lumbricus in vier samenhangende thema’s
Het thema Bewuste Bodem richt zich op bodemmaatregelen als sleutel tot een betere vochthuishouding (minder wateroverlast en verdroging) en minder uitspoeling van meststoffen vanaf landbouwgronden naar het oppervlaktewater.
Boeiende Beekdalen richt zich op een meer natuurlijke en daarmee klimaatrobuuste inrichting van beken en beekdalen. Dat gebeurt via ‘halfnatuurlijke’ ingrepen als het inbrengen van dood hout in de beek. Deze ingrepen staan bekend onder de naam ‘Bouwen met Natuur’. Het doel: meer natuur en minder wateroverlast.
Binnen het thema Wellend Water onderzoeken we wat de effecten van lokale en regionale bodem- en watermaatregelen zijn op het niveau van grotere stroomgebieden. Hiervoor worden methoden en instrumenten ontwikkeld.
Goede Governance onderzoekt de noodzakelijke samenwerking tussen verschillende partijen met uiteenlopende belangen om maatregelen ook daadwerkelijk uit te voeren. Denk aan het waterschap, gemeente, provincie, boer, natuurbeheerders.
Lumbricus, lum·bri·cus (lŭm’brĭ-kəs)
De naam van het kennisprogramma Lumbricus is de Latijnse naam voor regenworm. De regenworm zorgt voor een vruchtbare bodem en graaft gangen waardoor het watervasthoudend vermogen van de bodem toeneemt. Daarnaast is de regenworm een bouwer met natuur pur sang. Vandaar de naam.
{zn.}, 1.) Een geslacht van ringwormen, die behoren tot de Oligochaeta, met inbegrip van de gemeenschappelijke regenwormen Lumbricus terrestris. 2.) De naam en het symbool van een kennisprogramma dat zich richt op het ontwikkelen, implementeren en het vergaren van kennis over klimaatrobuuste bodem- en watersystemen.
