De droogte in het groeiseizoen van 2018 heeft de gewasproductie in de landbouw flink geraakt, vooral op de hoge zandgronden in het oosten van Nederland, waar aanvoer van zoetwater door rivieren niet of beperkt mogelijk is. Gezuiverd restwater wordt in toenemende mate gezien als alternatieve bron van zoet irrigatiewater. De veldproef in Haaksbergen laat het voordeel zien van sub-irrigatie met gezuiverd restwater op landbouwopbrengsten. Daarnaast geeft de droogte via metingen op het proefperceel met sub-irrigatie inzicht in de ‘worst-case’ verspreiding van stoffen in gezuiverd restwater naar de omgeving.
Aanwenden van alternatieve zoetwaterbronnen
Niet alleen in semi-aride gebieden, maar ook in gematigde regio’s zoals Nederland heeft de landbouw te kampen met watertekorten. De droogte van 2018 laat de kwetsbaarheid zien voor de combinatie van weinig neerslag en hoge verdampingsvraag. De landbouw is hard geraakt, vooral in regio’s waar geen zoetwaterbronnen voor irrigatie beschikbaar zijn, of onttrekking uit (grond- en) oppervlaktewater beperkt of verboden is geweest. Zodra de neerslag onvoldoende is om aan de zoetwatervraag te voldoen, kunnen alternatieve zoetwaterbronnen in de regio benut worden.
Sub-irrigatie met gezuiverd afvalwater met KAD
Samengestelde regelbare drainage maakt het mogelijk de grondwaterstand en de bodemvochtcondities in een landbouwperceel te beheersen. KlimaatAdaptieve Drainage (KAD) maakt het mogelijk het gewenste drainageniveau op afstand via internet traploos in te stellen. Bovendien is het mogelijk om met KAD de zoetwaterbeschikbaarheid te vergroten, door het drainagesysteem ook te gebruiken voor sub-irrigatie. In Haaksbergen wordt deze techniek op een perceel met snijmais getest, waarbij een deel van het effluent (het in de rioolwaterzuiveringsinstallatie gezuiverde water dat geloosd wordt op oppervlaktewater) van de rioolwaterzuiveringsinstallatie wordt gebruikt. Normaal wordt dit effluent na lozing op het oppervlaktewater snel afgevoerd uit het gebied via de nabijgelegen beek.
Het KAD/sub-irrigatiesysteem toont haar voordelen tijdens de extreem droge zomer van 2018. Gewasopbrengsten van een aangrenzend snijmaisperceel lopen duidelijk achter bij het proefveld met sub-irrigatie, zoals te zien is in het ruimtelijk beeld op basis van satellietgegevens (zie figuur).
Hoewel het system duidelijk meerwaarde heeft voor de zoetwaterbeschikbaarheid en gewasgroei, is gebruik van restwater niet zonder risico’s. Er zijn immers nog allerlei chemische stoffen in het effluent aanwezig na zuivering. De eventuele verspreiding van stoffen via de drainagebuizen naar de wortelzone en het diepere grondwater wordt sinds 2015 gemonitord. In de loop van dit jaar zijn ook de meetresultaten voor 2018 bekend.
Meer informatie
Ruud Bartholomeus, KWR (ruud.bartholomeus@kwrwater.nl)
Gé van den Eertwegh, KnowH2O (eertwegh@knowh2o.nl)
NDWI-waarden op 6 augustus 2018 voor het proefveld in Haaksbergen (bron: https://apps.sentinel-hub.com). Hoge waarden (donkergroen) duiden op een hoog watergehalte van het gewas en een hoge bedekkingsgraad. Lage waarden (lichtgroen) duiden op lage watergehaltes van het gewas en lage bedekkingsgraad. Foto’s: snijmais van het proefveld en een aangrenzend veld zonder sub-irrigatie op 9 augustus 2018 (foto’s: Ruud Bartholomeus, KWR).